قانون چگونه سازی است؟

آموزش اف ال استودیو

قانون یکی از قدیمی ترین سازهای ایرانی است که توانایی بیان گوشه‌های موسیقی ایرانی را دارد ولی متاسفانه مدت مدیدی است که در سرزمین ما ناشناخته مانده، در حالی که در کشورهای همجوار سالهاست که ازاین ساز مصرف شده‌است.

نسبتا از نیم قرن پیش تا کنون، موزیک دانان ایرانی به اجرای این ساز روی آورده‌اند، ولی با وجود اینکه زمینه کار اینان بر نغمه‌های موسیقی ایرانی مبتنی بوده‌است، به تقلید ناآگاهانه از روش و سبک نوازندگی موسیقی عربی، این پندار غلط به وجود آمده که ساز قانون عربی است آن را بایستی به روش عربی نواخت، حال آنکه این سبک در قانون نوازی، طرفدار به موزیک ایرانی را فرسنگها از معرفت اصول و ظرایف این ساز که کاملا با موسیقی ایرانی منطبق است، دور می‌سازد. از آنجا که نوازندگی بر روی هر ساز و بیرون کشیدن «نغمه»‌های گوناگون از آن، قدیم از توانایی مهارت نوازنده، بستگی به امکانات و موانعی دارد که در خود ساز و ساختمان آن گذاشته شده‌است، اینک باید اندیشید در ساز قانون که قرنها خارج سرزمین ایران، در کشورهای عربی زبان، ترک زبان ارمنی زبان، بیرون از مسیر آهنگ ایرانی به رشد و تکامل ادامه داده «بیانی» غیر ایرانی یافته‌است، آیا می‌توان آن را به سازی با بیان موسیقی ایرانی با امکاناتی مخصوص اصول ظرایف این موسیقی ، با همان پرده بندیهای ویژه آن تبدیل نمود ؟این تبدیل اما غیر ممکن نیست، هر چند که موسیقی دانان، به مفهوم آن گروه از نوازندگان پنجاه ساله اخیر، که به معرفی این ساز و اجرای آن دست یازیده‌اند، متاسفانه به فکر این تبدیل نبوده و قانون را کماکان به همان روش عربی اجرا کرده ‌اند جای بسی تاسف است که بعضی از نوازندگان پیش گفته، حتی همان شیوه اجرایی را در تعلیم به شاگردان خویش به کار گرفته‌اند، در نتیجه اصالت راستین نخستین آن به مرور از بین رفته ولحنی غیر ایرانی از اجرای ساز قانون انتظار می‌رود. حال آنکه می‌توان با حس مسئولیتی لازم شیوه نوازندگی این ساز را بر پایه نیاز موسیقی ایرانی منطبق کرد و بر این زمینه به آموزش فراگیری این ساز پرداخت و شیوه‌های متداول در کشورهای همسایه را به کلی فراموش کرد. قانونهای فعلی موجود در ایران که بر طبـق پرده بندیهای ویِژگزینشه خود از کشورهای دیگر به سرزمین ما وارد شده و یا از روی همان الگوها در ایران تهیه و تولید شده‌اند، هیچیک جوابگوی موزیک ایرانی نیستند. این توضیح ات، از یک سو ظرایف موسیقی ما را به آسانی در اختیار نوازندگان و نو آموزان می‌گذارد تا به کمک آنها بتوانند قانونهای موجود را که خارج از پرده بندی ایرانی است، از راه کوک تغییرات جزئی، با پرده بندی این مجموعه تطبیق دهند و از طرف دیگر خود پیشنهاد ی تمام جانبه‌است جهت سازندگان ساز قانون که از این پس، این نکات را در نظر داشته باشند، همچنین یادآوری این نکته نیز ضروری می‌نماید که با پرده بندی توصیه شده امکاناتی که این ساز می‌تواند در اختیار نوازنده بگذارد، نه تنها می‌توان هر قطعه موسیقی ایرانی را در تمام مقامها دستگاهها به اجرا در آورد، بلکه توان اجرای اکثرا حتمـا ت نوشته شده برای سازهای دیگر اعم از ایرانی یا غربی را نیز خواهیم داشت.
درباره مفهوم کلمه «قانون» مفهوم «قانون» (و در زبانهای اروپائی :kanon-kanun-kanon)، و مفاهیم ی گوناگون دارد که در پایین به با اهمیت ترین آنها اشاره می‌شود:
canon (قانون) و قاعده‌ای که، به ویژه بر حسب احکام شرعی کلیسای مسیحیت و منابع انجیلی وضع شده باشد.
canon آثار نبوغ آمیز و برجسته یک خلاق هنری
کانن شکلی از یک قطعه موسیقی ، تولید و ساخته شده تحت قواعد پیچیده‌ای که یک بخش ملودی بتواند بعد از پاسی از زمان، به فاصله همصدا، اکتاو، یا فاصله‌های جز آن، بوسیله بخش‌های دیگر تقلید شود.
در موسیقی یونان قدیم، kanon نام مونوکورد است و اینک برای نشان دادن «قانون»‌های فیزیک صوت در تست گاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یک «پسالتری» (psaltery) نوعی ساز که توسط اروپاییها از شرق گرفته شده مشتق از کلمه «قانون» (qanun) عربی است. این کلمه و نه الزاما ساز از ریشه kanon یونانی آمده‌است. در حجاری ستونهای کلیسای کامل سانتیاگو، می‌توان ساز canon,mezzo canon قانون متوسط را دید .
(qanun) Kanun نام عربی جهت سازی شبیه به پسالتری به شکل ذوزنقه با تعداد خیلی ی سیم است (۶۴ سیم در قرن ۱۴). این کلمه در یونان گذشته (به این شکل Kanon) به معنای مونو کورد به کار می‌رفته آن دستگاهی است که در تست گاه صوت شناسی مورد مصرف قرار می‌گرفته‌است. نام قانون در اوایل قرن دهم میلادی در کتاب شبهای عرب آمده‌است.م این ساز بعداً به اروپا برده شد (احتمـا لاً در قرن یازدهم).
تاریخچه ساز قانون مخترع آن
عده‌ای معتقد هستند که مخترع این ساز فارابی است و گاهی دیگر می‌گویند منشاء آن خراسان بوده و در قرن سیزدهم (میلادی) در موصل پیدا شده، هر چند هیچیک از این نظردهندگان دلیل بر ادعای خود ندارند. واقعیت این است که در فرهنگ کلاسیک شرق، ردی از سازهای خانوادة سیتار پیدا نشده و سرمنشاء قانون نیز، مانند سرچشـم ة بسیاری از سازهای دیگر، تاریک مانده‌است. آنچه بیشتر محتمل می‌رسد اینکه قانون از سرزمینهای شرق نزدیک، , به اروپا رسیده و در کشورهای اروپایی با مکانیزه کردن آن، بزرگ‌ترین ساز کلاویه‌دار سیمی را ساخته پرداخته‌اند…
قانون را می بایست سازی از اوایل اسلام دانست. نام ساز از واژة یونانی Kanon گرفته شده، که در آن زبان به مفهومم «قانون، قاعده» مصطلح است. ترک‌ها، زمانی چند این ساز را فراموش کرده بودند، اما از زمان محمود دوم (۱۸۹۹-۱۸۰۸)، عمر افندی، آن را از شام به ترکیه آورد سریع بین مردم رواج یافت.
سیمون ژارژی می‌نویسد:کلمة «قانون» از نظر لغوی در زبان عربی، به معنای «قاعده» است ولی از نظر موسیقی ، نام سازی است متعلق به خانوادة قدیمی سیتار (Cythare)، که در قرون وسطا تحت عنوان Canon یا miocanon به اروپا آورده شد، این ساز دارای یک جعبة چوبی به شکل ذوزنقه‌است که به وسیلة دو انگشت سبابه دو مضراب (که بین حلقه‌ای که به انگشت کرده ‌اند خود انگشت قرار می‌گیرند) نواخته می‌شود.
برای نواختن ساز، آن را بایستی روی زانوها، یا روی میز قرار داد.سیمهای ساز، به تعداد ۷۲=۳×۲۴، به فواصل دیاتونیک کوک می‌شوند، جهت تامین تغییرهای کوچک کافی است جهت «کلید»های کوچکی را که برای هر صدا بعد از گوشی کوک تعبیه شده، تغییر دهیم. قانون به مثابة همراهی کنندة آواز کمتر به کار می‌رود، ولی در مجموعه با ارکستر، به همان خوب ی عود صدا دهندگی دارد.فارابی این ساز را هزار سال پیش، به صورت ۴۵ سیمی اختراع و در کتاب خود «الموزیک الکبیر» بیان کرده ‌است. صفی الدین آن را «نزهه» نامیده‌است. امروزه در همه آفریقا و آسیا، ساز قانون از زدة سازهای سنتی و هنری اعراب به شمار می‌رود. قانون اکثرا ً بوسیله مردان (و استثنائاً به وسیلة زنان) اجرا می‌شود. تکنواز (سولیست) قانون، هر گاه با ارکستر همراهی می‌شود، در ردیف اول نوازندگان می‌نیشند و چنانچه در نقش همراهی با تکسرا اجرا نماید ، روبروی او قرار می‌گیرد که در این حالت نقش رهبر تکسرا را ایفا می‌کند.
قانون سازان مصری را می‌توان از صدها سال پیش، یکی از با کیفیت ترین سازندگان آن معرفی کرد.از لحاظ دسته بندی سازها قانون جزء سازهای زهی مترابی از آلات (ذرات الاوتار مطلق است تعداد سیمهای آن در مجموع ، از ۶۳ تا ۸۴ متغیر، م قانون معمول در ترکیه دارای ۷۲ سیم است. سیمها از رودة گوسفند یا نوعی نایلون ساخـته شده، که به دور گوشیهایی که وضع ستونی دارند، پیچیده می‌شوند.م وسیلة نواختن، مضرابی است که بوسیله انگشتانه به انگشت سبابه می‌کنند. هر سه سیم قانون هم صدا کوک شده و یک صوت از آنها بر می‌آید، به همین دلیل از قانون ۷۲ سیمی، فقط می‌توان ۲۴ صوت به دست آورد. قانون مصری ۷۸ سیمی ۲۶ صوتی است.
سطح فوقانی قانون متشکل از پوششی چوبی، به شکل ذوزنقه‌است که سمنت راست نوازنده، قسمت ی کم بیش باریک آزاد است که به پنج خانة چهار گوش (طی ارتفاع ساز) تقسیم شده، روی آن پوست می‌کشند. ضلع سمت راست (به طول تقریبی ۴۰ سانتیمتر) قائم به هر دو مبلغ موازی پیش گفته‌است ضلع سمت چپ اضلاع موازی را به طور مورب قطع می‌کند. گاه چهار تکة جداگانه یا تکه، روی پوست خرک نصب می‌شود که به پنج پایه در زیر پوست تکیه می‌کند. در طرف چپ نوازنده ۲۶ گوشی سه تایی به طور عمودی، ۱۵۶ کلید تغییر دهندة کوچک مسی، یا از فلزی دیگر، قرار دارند به این ترتیب، بر روی هر سه سیم نیز صدا، ۱۶ کلید، در مکانی که سیمها به گوشیها می‌رسند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این کلیدها ولوم ساز در هر سه سیم جداگانه، اندکی به دلخواه زیر بم می‌شود، ولی تنظیم کوک به وسیلة گوشیها صورت می‌گیرد. هر گاه نوازنده بخواهد در مقامی دیگر بنوازد، با دست چپ کلیدها را بالا یا پایین می‌برد و در همین حال با دست راست روی سیمها می‌نوازد.
نوازندة قانون در حالیکه روی صندلی نشسته‌است، ساز را در زمان نوازندگی روی زانوی خود می‌گذارد (تا ۵۰ سال پیش، ساز زیاد پایین‌تر از بدن نوازنده قرار می‌گرفت).
نوازنده دو دست خود را به فاصلة اکتاوروی ساز می‌گذارد دست چپ اندکی دیرتر از دست راست به سیم زخمه می‌زند، در این حالت صوتی دو صدایی، و همنام به فاصلة اکتاو از ساز شنیده می‌شود.
اجزای تشکیل دهندة ساز قانون
جعبة ذوزنقه شکل تولید و ساخته شده از چوب
پرده گردان: کلیدهای کوچک متحرک که در سمت چپ ساز بعد از شیطانک نصب شده باعث تغییر صدا می‌شود.
شیطانک
مکان گرة سیمها
سیمها (هر سه سیم با یکدیگر همصدا کوک می‌شوند).
گوشی
خرک
پایة خرک
شبکه‌های صوتی
صفحة رو
صفحة زیر
ضلع کوچک
ضلع بزرگ
پوست
حلقه‌های مضراب
مضراب
کلید کوک
طریقه نشستن
برای نواختن قانون، آن را روی میزی که تا اندازه‌ای به طرف نوازنه شیب داشته با وضع نشستن متناسب باشد قرار داده، نوازنده مقابل آن می‌نشیند به طوری که قاعدة بلند جعبه (که سیمهای ضخیم دارد) در پایین نزدیک به نوازنده قرار گیرد. میز از صندلی نوازنده کمی بلندتر (و خوب است زیر آن خالی) باشد، به طوری که در حالت نوازندگی اعضاء بدن به شکل زیر قرار گیرد:
ساعد با بازو یک زاویة قائمه تشکیل دهد.
پشت، کاملاً صاف باشد و به طرف جلو خم نشود.
آرنجها بیرون از بدن قرار نگیرد.
دستها روی سیمها تکیه نکند.
هر دو دست از شانه‌ها در حالت نواختن آزاد باشد. (به دست فشاری وارد نشود) گاه احتمال دارد بنا به ضرورت مجبور به قرار دادن قانون بر روی پا باشیم. در این شرایط پا را بر روی پای دیگر انداخته و ساز را روی پا قرار می‌دهیم. حتی می‌توان روی زمین (به اصطلاح عامیانه چهار زانو) نشست و ساز را روی پاها قرار داد.
وسیله نواختن
جمله است از دو حلقة فلزی که از جنس نقره، ورشو، برنج و… که به طور پهن و مدور (به اندازة بند دوم انگشت نشانه) تولید و ساخته شده باشد. مضرابهایی که درون حلقه قرار می‌گیرد از شاخ گاو، گوزن، بز کوهی و… ساخـته شده‌است. حلقه‌ها را در انگشت نشانه (بند دوم) قرار داده و مضراب را به طرف داخـل دست، بین حلقه انگشت جای می‌دهیم. اندازة مضراب تهیه و تولید شده باید از نوک انگشت نشانه کمی بلندتر باشد از زیر بند دوم انگشت، پایین‌تر نیاید.
طریقه مضراب زدن: ابتدا روی یکی از سیمها به وسیلة دست راست یا چپ ضربه‌ای بزنید (موقع مضراب زدن انگشتهای نشانه بایستی از بند انتها خم شود) به طوری که وقتی مضراب سیم را لمس کرد صدایی که از آن برمی‌خیزد صاف شفاف باشد این در صورتی میسر است که هر سه سیم هم صدا در لحظه و هم زمان به صدا درآیند.
برای انتقال نیرو به مضراب در یادگیری مراحل اولیه، و مضراب زدن با دست راست چپ می بایست انگشتی که مضراب در آن جای دارد انگشت شست را لمس نماید . این علم جهت قوی شدن انگشت و مضراب اثر گذار است، که باید آن را در آزمایش های اولیه اموخت. در آزمایش های مربوط به مراحل بالاتر که اجرای ساز رفته رفته سریع‌تر شده حالتهای گوناگون به آن داده می‌شود، دیگر نیازی به ارتباط انگشت نشانه با شست نیست. در زمان ضمراب زدن انگشت شست زیر انگشت نشانه قرار می‌گیرد.بقیه انگشتان (سه انگشت دیگر) نه بایستی جمع نه باز باشد (به حالت برداشتن مدادی که به طور افقی در جایی قرار دارد).
طریقه اجرا
جهت نواختن ساز قانون اکثرا ً دو طریقه به فرد ده می‌شود:
۱- دستها در طرفین: اجرای ساز، دست راست به موازات پوست قانون (در بخش ی که پوست به چوب می‌چسبد) و دست چپ در سمت چپ ساز به موازات پرده گردانها به طور مایل حرکت نماید . به این ترتیب دستها در طرفین ساز قرار می‌گیرند.
وسعت ساز قانون در کشورهای مختلف
ساز قانون در کشورهای مختلف (مانند مصر، ترکیه، ارمنستان و شوروی، ایران و…) به اندازه‌ها و با وسعت‌های مفرق ساخـته شده‌است و بدین جهت تعیین وسعت واحد جهت ساز قانون مقدور نیست.
قانونهای (مصری) ۲۶ صدایی
قانونهای (ترکیه) ۲۴ ۲۵ صدایی
قانونهای (ارمنی) ۲۲ صدایی
قانونهای (ایرانی) طبق پیشنهاد نگارنده ۲۷ صدایی
نام تعدادی از نوازندگان این ساز
متاسفانه این ساز طی سالهای دراز به دست باد سپرده شد، ولی می‌توان از نوازندگانی چون رحیم قانونی، جلال قانونی، مهدی مفتاح، سیمین آقارضی، ملیحه سعیدی پریچهر خواجه نام برد. گفته‌ها شنیده‌هایی دربارة ساز قانون چنین می‌نویسد: «و آن سازی است که کاسه سطح آن مثلث بوده (عکس ۱) بر آن اکثر مباشران مفتول بندند و هر سه وتر را بر موزیک سازند و طریقة اصطخاب آن و مجموع مطلقات چنان است که نغمات ملائمه ذی الکلی را به هشت نغمه تقسیم کنند هر دایره مناسب با نغمات و ابعاد آن دایره …»
هنری جورج فارمر چنین می‌نویسد: شکل پستالتریوم چهار گوش (تصویر ۲) در همان کتاب خطی کشیده شده که شکل سازها در آن آمده‌است ساز «نزهه» دوبار بزرگ‌تر از سازی است که ذوزنقه شکل بوده و به نام «قانون» خوانده می‌شود. در حالی که ساز دومی قانون به فارابی نسبت داده شده، ساز اولی «نزهه» را باید از ابداعات صفی الدین عبدالمومن دانست.
عکس ۳ پسالتریوم است. فارمر می‌گوید که این ساز را در سوریه «قانون» در مصر «سنطیر» (Santir) می‌نامند از این رهگذر آنها را از معین می‌سازد.هر گاه ساز ذوزنقه یا نزدیک به این شکل باشد، آن را سنطیر و اگر مستطی باشد، قانون می‌نامند. این ادعا اما با آنچه در زبان امروزی عربی و فارسی مشهود است در تناقض قرار می‌گیرد. فارمر به انتقاد می‌گوید که گاهی سازندگان ساز، آن را از «نقره طلا» می‌سازند و توصیه می‌کند که جعبه، به خاطر طنین آن، خوب است از چوب تهیه و تولید شود. با آنکه رهکرده ای بالا مبنی بر این است که هر دو گونة پسالتریوم، در نواختن در سطح افقی قرار داده می‌شود، (عکس ۳) جهت سیمها را عمودی نشان می‌دهد، که دست چپ نوازنده ساز را عمودی نگهداشته با انگشتان دست راست بر سیمها زخمه می‌زند.
پسالتریوم چهار گوش «نزهه) بنظر مولف کنزالتحف «بعد از چنگ، هیچ سازی شیرین‌تر از نزهه نیست.» وسیلة تقویت ارتعاشی آن به شکل چهار گوش دراز است. (تصویر ۴) مخترع آن را می‌توان صفی الدین عبدالمومن (فوت ۱۲۹۴ م-۶۷۳ه) نوازندة دربار آخرین خلیفة بغداد دانست. در ساختن آن از رودة گوسفند (زه) چوب سر و مصرف شده روی دور ردیف خرک، ۸۱ سیم کشیده می‌شوند که از هر سه سیم صدا تولید می‌شده‌است و وسعت صوت ساز پس ۲۷ صورت بوده و پسالتریوم ذوزنقه‌ای یا شبه ذوزنقه‌ای (قانون) طبق اطلاعات کنزالحف نصف مستطیل آن بوده‌است که ۶۴ سیم داشته‌است واین ساز در سری زیر، هر سه سیم یکصدا راحاصل می‌کرده . و در بخش میانی (بخش وسط ساز) سیمها دوتایی و در سری بم (پایین) تک سیمی بوده‌است. از آنجا که ساز، ذوزنقه‌ای شکل بوده (تصویر ۵) طبعاً سیمها در طول خود اختلاف داشته‌اند همان گونه ی که دبراه نزهه ذکر شده سیمها به گوشیها محکم می‌شوند. (تصایور ۴و۵ از کنزالتحف گرفته شده) فارمر می‌نویسد قانون، (پسالتریوم، هاکبرت Hackbrett) استناد داده شده به فارابی است اما او چیزی ذکر نکرده ‌است. ابن حزم (Hazm) (فوت ۱۰۶۴) قانون را به عنوان رهبر سازها ذکر می‌کند.این ساز از ۶۴ سیم تشکیل شده که بیشتر سیمهای آن (هر سه سیم) یک صدا را حال می‌کند. این ساز بنام Canon از راه اسپانیا به تمام اروپا راه یافت.
قانون یکی از انواع یتار بوده، سازی است که ضلع سمت راست عمود بر دو قاعدة کوچک و بزرگ ضلع چپ آن مایل به این دو قاعده‌است. سیمهای قانون، در طول ساز در جهت افقی قرار دارند و هر چه از نوازندة ساز دورتر شوند، کوتاهتر می‌گردند. خرک، سمت راست ساز، روی پوست قار رداده شده وجود پوست زیر خرک ولوم ساز را رساتر و روشنتر می‌سازد، هر صوت در این ساز به وسیلة سه سیم به صدا در می‌آید.
یکی از سازهایی که در ارمنستان طی قرنهای متوالی به تکامل رسیده، قانون است.
پیش از میلاد مسیح، سازی در ارمنستان وجود داشته که صوتی شبیه چنگ از آن برمی‌آمده. ولی برخلاف آن فاقد دسته بوده‌است. این ساز به ارمنی «کنار» - (Kunar) نامیده می‌شده (در ارمنستان همة سازهای خانوادة قانون را «کنار» می‌نامند).
پاستوس بوازند، مورخ ارمنی متعلق به قرن پنجم می‌نویسد: «در ضیافتها از ارکسترهایی، مرکب از سازهای «تنبور»، «لیر»، «عود»، «چنگ»، «قانون» استفاده می‌کنند.»
هیسارلیان می‌نویسد: «نام این ساز از کلمة یونانی qanon گرفته شده. هر چند که یونان وطن قانون نبوده‌است». «گ. لوونیان»، در شروع قرن حاضر از سازهای قانون و کنار نام می‌برد و از آن دو، عکسهایی هم ارائه می‌دهد. به استناد نظر او، قانون مستطیل شکل بوده، سیمهای آن سه به سه همصدا کوک می‌شده در مجموع بیست یک صوت وسعت داشته‌است. ولی کنار با ضلع سمت چپ خود، نسبت به دو قاعده مایل بوده، مجموع سیمهای آن ۳۹ است که سه ته سه تا همصدا بوده‌ اند.در این نقشها بعضی نی و برخی چنگ و عده‌ای سازی به شکل قانون می‌نوازند. شباهت ساز نزهه با قانون خیلی خیلی است. مولف کنزالتحف اختراع نزهه را به صفی الدین ارموی نسبت می‌دهد و راجع به قانون می‌گوید قطر جعبة صوتی کمی بیش از یک گره بایستی باشد چوب آن را از تنة درخت مو انتخاب کنند. ضلع بلند جعبة ذوزنقه مانند قانون دو مساوی ضلع کوتاه یا قاعدة فوقانی آن است و با لمس کردن این سیمها او تار مطلقه به صدا در می‌آیند و آن را با انگشت یا مضراب می‌نوازند و در تشریح ساختمان نزهه می‌گوید که از ترکیب چنگ قانون درست شده، تنة ساز از چوب بید سرخ و شکل آن مربع کامل نبوده بلکه مربع مستطیل باشد. دو خرک روی صفحة ساز قرار دارد که ۸۱ تار بر آن طوری کشیده شده که هر سه تار آن با کوک می‌شوند. نام نزهه در «دره التاج» «نفایس الفنون» هم آمده‌است. کلمة قانون شاید از زبانی یونانی اقتباس شده باشد زیرا که اصل آن در زبان یونانی کانن است. در برهان قاطع نوشته شده‌است که قانون معرب کانون است و عربی نیست لیکن در عبی مستعمل است. سازی است تقریباً به شکل سنتور یا مضراب فلزی که مانند انگشتانه‌است به انگشت سبابه می‌کنند می‌نوازند. قانون از جعبة‌مجوف چوبی تهیه و تولید می‌شود که سطح قاعدة زیرین و زبرین آن ذوزنقه غیر منظم است. شکل واندازة آن در نواحی مختلف تفاوت می‌کند مانند قانون مصرفی، ترکیه و قانون بغدادی. اکثرا ً قانون مصری بزرگ قانون ترکی کوچک‌تر است. هر پارت از جعبة ساز نام خاصی دارد. برای خارج شدن ارتعاشات صوتی سه سوراخ که شکلهای مفرق از این نظر نامـه ای مختلف ی دارد، ایجاد می‌کنند. در سطح فوقانی ضلع قائم سمت راست خرک بر روی پوستی که جنس آن از پوست اهو یا ماهی است قرار دارد. در طرف ضلع مورب بر حسب بزرگی و کوچکی قانون از ۲۱ تا ۲۹ ردیف سه تایی مجموعاً ۶۳ تا ۸۱ گوی دارد. طرف دیگر که ضلع ان عمود بر قاعده می‌باشد ۶۳ تا ۸۱ سوراخ ریز کوچک تعبیه شده‌است. زه‌ها (اوتار) از روی دو ردیف خرک از طرف راست به چپ می‌گذرد